Εθνική Αντίσταση 1941 - 1945.
Μετά την προδοτική συνθηκολόγηση της επίορκης ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων με τους Γερμανούς - Ιταλούς εισβολείς και την άνανδρη εγκατάλειψη της χώρας από το βασιλιά και την πολιτική ηγεσία της χώρας - αφήνοντας έναν λαό στη τύχη του - στην Ευρυτανία, ο προβληματισμός για το τι μέλει γενέσθαι ήταν έντονος. Οι Ευρυτάνες, με παράδοση στους απελευθερωτικούς αγώνες, από τον Μάιο του 1941, άρχισαν συσκέψεις για την οργάνωση της αντίστασης ενάντια στον κατακτητή. Η αναρχία που επικρατούσε στα χωριά (ληστείες, αρπαγές, εκβιασμοί, βία), μαζί με την, σχεδόν, παντελή έλλειψη τροφίμων, δημιούργησε μια αφόρητη κατάσταση. Έτσι, οι Φώτης Χατζηθάνος, δάσκαλος και έφεδρος ανθυπολοχαγός, Σταύρος Μαντής, Απόστολος Νταής, Πάνος Καρανίκας και Σταύρος Μέρος συναντήθηκαν στο χωριό Χρύσω του πρώην Δήμου Αγραίων, συζήτησαν για την επικρατούσα κατάσταση και εκτίμησαν τις προοπτικές αντιμετώπισής της. Η αχτιδική επιτροπή του Κ.Κ.Ε. Φθιώτιδας - Ευρυτανίας, έχοντας ως γραμματέα της το Γιώργο Γιαταγάνα, και η υπαχτίδα της Ευρυτανίας, που την αποτελούσαν οι Μήτσος Μπακόλας (γραμματέας της), Σπύρος Γκούβας (Καπλάνης), Νιόνιος Κωστομητσόπουλος, Σπύρος Τσακανίκας, Γιάννης Τσοπανάκης, Γιάννης Μανίκας από το Μικρό Χωριό, Μήτσος Τσουγκρής από το Καλεσμένο, Ιάκωβος Κατσόγιαννος από τον Κλειτσό, Πάνος Κολόκας από την Παπαδιά, Μανώλης Ξανθάκης, Στέφανος Θάνος από το Σαραντάπορο, Σεραφείμ Στρατίκης και Γιάννης Καρακωστής, έπιασαν, αμέσως, δουλειά.
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1941, σύσσωμοι οι Καρπενησιώτες κατέβηκαν στην πλατεία για να διαμαρτυρηθούν στις κατοχικές αρχές. Εκεί, αποφάσισαν τη συγκρότηση επιτροπής την οποία αποτελούσαν οι Μήτσος Μπακόλας, Γιώργος Παπαδογούλας, Δημήτρης Ζαρίδας και Σπύρος Τσακανίκας. Αμέσως, παρουσιάστηκαν στον Αστυνομικό Διευθυντή Γιώργο Μοίρα ο οποίος τους έδιωξε έξαλλος! Ο τότε εισαγγελέας Χρήστος Αρχιμανδρίτης τους δέχτηκε και συμφώνησε στο αίτημα των κατοίκων για παρακράτημα του 20% των εξαγόμενων ειδών που λυμαίνονταν οι μαυραγορίτες, για την αποφυγή της πείνας που στο μεταξύ είχε θεριέψει. Μετά απ' αυτό, ως υπεύθυνοι παραλαβής ορίστηκαν ο Δημήτρης Κλειτσάκης και ο Σπύρος Τσακανίκας και υπό την επίβλεψη της Ειρήνης Στρατίκη, τα τρόφιμα μοιράζονταν στις οικογένειες που πράγματι τα είχαν ανάγκη. Αποτέλεσμα αυτού του συλλαλητηρίου - το πρώτο στην κατεχόμενη Ευρώπη - ήταν να μην θρηνήσει θύματα πείνας το Καρπενήσι!
Μερικούς μήνες αργότερα, στις 3 Ιανουαρίου του 1942, ο Άρης Βελουχιώτης επιστρέφει και πάλι, για σύσκεψη με τα στελέχη του Ε.Α.Μ. στο Νομό Ευρυτανίας. Στον σημερινό πεζόδρομο στην Κοσμά του Αιτωλού, βρίσκονταν το εστιατόριο του Θανάση και του Γρηγόρη Κοντοπάνου. Υπό χιονόπτωση, συγκεντρώθηκαν εκεί, στις 8.00' το βράδυ, οι Άρης Βελουχιώτης, Μήτσος Μπακόλας, Σπύρος Γκούβας, Σπύρος Τσακανίκας (από την οργάνωση Καρπενησίου), Δημοσθένης Πρέντζας και Βασίλης Σιαφάκας (από τη Λάσπη), Κ. Σαμανής (από το Μικρό Χωριό), Φάνης Παλιούρας (από το Μεγάλο Χωριό), Ανδρέας Κονδύλης (από το Κλαψί), Πάνος Γιαννέλος (από τη Βίνιανη) και Μήτσος Τσιουγκρής (από το Καλεσμένο). Εκεί, εκτός των άλλων, συζήτησαν και την ανάγκη για ένοπλη αντίσταση κατά των κατακτητών!
Στο φροντιστήριο του Καρπενησίου δίδαξαν οι παιδαγωγοί Κώστας Σταματίου και Μιχάλης Παπαμαύρου -είχαν οριστεί συνδιευθυντές - οι φιλόλογοι Αλέκος Παπαγεωργίου και Τάσος Βαφειάδης, οι φυσικομαθηματικοί Νίκος Μπρούζος και Μήτσος Βαϊτσης, ο δάσκαλος Κώστας Παπανικολάου, ο καθηγητής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Δημ. Πάλλας και για ένα διάστημα ο καθηγητής της Γεωλογίας στο Αθηναϊκό Πανεπιστήμιο και πρόεδρος της Ε.Π.Ο.Ν. Γ. Γεωργαλάς. Οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις, από τα συχνά χτυπήματα του Ε.Λ.Α.Σ. και την ανεξέλεγκτη κατάσταση που τους είχε δημιουργηθεί, μη έχοντας άλλες επιλογές, έκαναν δύο αποτυχημένες προσπάθειες εκκαθάρισης του Νομού Ευρυτανίας. Στόχος τους ήταν η κατά μέτωπο αναμέτρηση με τον Ε.Λ.Α.Σ., ώστε να του καταφέρουν ισχυρό πλήγμα. Ο Ε.Λ.Α.Σ., όμως, χρησιμοποιούσε την παλιά και δοκιμασμένη τακτική του κλεφτοπόλεμου. Χτυπούσε όποτε ήθελε, όπου ήθελε, και όσο ήθελε! Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, οι Γερμανοί, να φύγουν χωρίς να πετύχουν το στόχο τους! Όμως, στο διάβα τους, άναβαν φωτιές κι άφηναν πίσω τους στάχτες και αποκαΐδια.
Η δεύτερη εισβολή έγινε στις 9 Αυγούστου του 1944, όπου επικράτησε και πάλι το ίδιο σκηνικό. Δηλαδή απόσυρση των κατοίκων σε μέρη ασφαλή και κλεφτοπόλεμος. Το Καρπενήσι, που, καλά -καλά, δεν πρόλαβε να συνέλθει από την πρώτη καταστροφή, τυλίχθηκε ξανά στις φλόγες των βαρβάρων, που, όμως, και τούτη τη φορά, απέτυχαν στο σκοπό τους. Περισσότερα για τον Άρη Βελουχιώτη... |
Στις 16 Ιουνίου του 1941, προσποιούμενος τον ζωέμπορα, επισκέπτεται το Καρπενήσι ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης). Στη συνοικία "Τσιμπουκάρο", στο σπίτι της δασκάλας Ειρήνης Στρατίκη, συγκεντρώθηκαν οι Σπύρος Τσακανίκας, Σπύρος Γκούβας, Μήτσος Μπακόλας, Σεραφείμ Στρατίκης και Γιάννης Καρακωστής, όλοι τους μέλη του τοπικού Κ.Κ.Ε. Εκεί, ο Άρης, τόνισε την ανάγκη μιας εθνικοαπελευθερωτικής προσπάθειας. 
Ο Άρης Βελουχιώτης, στις 14 Οκτωβρίου του '41, επιστρέφει και πάλι, για να κάνει γνωστή την ύπαρξη -ίδρυση του Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), καθώς και την ιδρυτική διακήρυξή του. Ο ενθουσιασμός των κατοίκων για την είδηση αυτή ήταν μεγάλος. Μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα και από καφενείο σε καφενείο αστραπιαία, κάτω από τη μύτη των Ιταλών κατακτητών. Έφτασαν σε τέτοιο σημείο, ώστε να διαβάσουν την διακήρυξη του Ε.Α.Μ., στο τέλος της κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας, μέσα στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στο Κλαψί! 
Δύο μήνες αργότερα, στις 24 Μαρτίου του 1942, πλειάδα ανήσυχων νέων της Πόλης, συγκεντρώθηκε στην κεντρική πλατεία του Καρπενησίου! Στο μυαλό τους είχαν την Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου. Πώς γίνεται να περάσει χωρίς καμία εκδήλωση μια τόσο σημαντική για τον Ελληνισμό μέρα, αναρωτήθηκαν κι αποφάσισαν να μην μείνουν άπραγοι! Κόβουν σύρμα από μια αυλή και κισσό από το Γυμνάσιο κι έτοιμο της επόμενης μέρας το στεφάνι! Το πρωί, με όση επισημότητα μπορούσαν, κάτω από την ιταλική σημαία που κυμάτιζε στο Διοικητήριο, συντάχθηκαν σε γραμμή και ο Δημοσθένης Τσακνιάς κατέθεσε το στεφάνι μπροστά από την προτομή του ήρωα Μάρκου Μπότσαρη! Έπειτα έψαλλαν τον εθνικό μας ύμνο καταχειροκροτούμενοι από τον κόσμο. Στο χειροκρότημα παρασύρθηκαν και οι καραμπινιέροι, χωρίς να γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Την επόμενη ημέρα, άρχισε ένα ανελέητο κυνηγητό, ευτυχώς, χωρίς αποτελέσματα, μιας και οι "υπαίτιοι" κρύφτηκαν, όπως ο Δημοσθένης που κρύφτηκε, για ένα μήνα, στο σπίτι της αδερφής του, στο Κλαψί. 
Το Μάιο του 1943, οι ιταλικές κατοχικές δυνάμεις, κάτω από την έξαρση του αντάρτικου που φούντωνε όλο και περισσότερο, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την Πόλη. Το Καρπενήσι γίνεται η ελεύθερη πρωτεύουσα της Ελλάδας. Εδώ, είχαν τις έδρες τους οι κεντρικές επιτροπές του Ε.Α.Μ. (Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου), του Ε.Λ.Α.Σ. (Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού), της Ε.Π.Ο.Ν. (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων), της Εθνικής Αλληλεγγύης, του Κ.Κ.Ε. και όλων των κομμάτων που αποτελούσαν το Ε.Α.Μ.. Η Π.Ε.Ε.Α. (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης - Κυβέρνηση βουνού), στις 8 Ιουνίου του 1944, αποφάσισε τη δημιουργία, στην ελεύθερη Ελλάδα, δυο παιδαγωγικών φροντιστηρίων που είχαν ως έδρα τους το ένα στο Καρπενήσι και το άλλο στην Τύρνα (σημερινή Ελάτη) Τρικάλων. 
Η πρώτη εισβολή έγινε στις 7 Νοεμβρίου του 1943 με δύο τμήματα επίλεκτων και με την υποστήριξη τεθωρακισμένων που το ένα ξεκίνησε από την Λαμία και το άλλο από το Αγρίνιο. Ο Ε.Λ.Α.Σ. φρόντισε να απομακρύνει τον κόσμο από τις εστίες του και ρίχτηκε στη μάχη. Σε μια μάχη ψυχοφθόρα, όπου χτυπούσε τις φάλαγγες των Γερμανών κατά τα πρότυπα του κλεφτοπόλεμου. Η τακτική του Ε.Λ.Α.Σ. είχε ως αποτέλεσμα την πρόκληση μεγάλων φθορών, ενώ οι Γερμανοί, ως αντίποινα, όπου περνούσαν, ξεσπούσαν σε λεηλασίες και εμπρησμούς. Στο άδειο από κατοίκους Καρπενήσι ανατίναξαν όλα τα μεγάλα κτίρια, ανάμεσά τους και το Γυμνάσιο, κι έκαψαν τα περισσότερα σπίτια, αφού πρώτα λεηλάτησαν τα πάντα. Οι απώλειες και από τις δύο πλευρές ήταν μεγάλες.
